NAŠE VELIKO ISTRAŽIVANJE O MEĐUNACIONALNIM INCIDENTIMA

ZRENJANIN – U Gradu Zrenjaninu, kao višenacionalnoj sredini sa većinskim srpskim stanovništvom, vodi se računa o poštovanju prava manjina i mnogi lokalni akti usmereni su u tom pravcu.

Na ulazu u grad sve table ispisane su na četiri jezika, i to srpskom, mađarskom, rumunskom i slovačkom. Na svim državnim institucijama i ustanovama četvorojezični su natpisi. Deca manjinskih zajednica imaju pravo na osnovno, odnosno srednje obrazovanje na maternjem jeziku. Grad podržava i sve, a brojne su, manifestacije usmerene na očuvanje običaja i kulture manjina.

Ipak, o poštovanju odnosno ugrožavanju prava nacionalnih zajednica možda najviše govori broj ozbiljnih incidenata i krivičnih dela na njihovu štetu.

Uvidom u izveštaje u poslednjoj deceniji, 2011. godina mogla bi se okarakterisati kao problematična po broju incidenata na nacionalnoj osnovi, a posebno zbog činjenice da većina nije rasvetljena.

„Podsećamo da je tokom marta 2011. godine na kući koordinatorke za romska pitanja Dobrile Nikolić ispisana poruka „Smrt ciganima političarima“, krajem jula 2011. godine na kući Tomislava Meržana u Zrenjaninu je ispisana poruka „Smrt ciganima“, tokom avgusta 2011. godine u poštansko sanduče Reformatske crkve u Zrenjaninu ubačene su preteće poruke i to pretnje smrću i proterivanjem upućene pripadnicima mađarske nacionalne manjine, krajem decembra 2011. godine je izvršen napad vatrenim oružjem na kuću predsednika Alijanse vojvođanskih Rumuna Viorela Besua u naseljenom mestu Jankov Most kada samo pukim slučajem nije nastradao niko od ukućana, dok je u martu 2012. godine razbijena tabla sa nazivom Istorijskog arhiva koji je bio ispisan i na jezicima nacionalnih manjina. U svim ovim slučajevima počinioci navedenih krivičnih dela nisu otkriveni“.

Ovo je deo je izveštaja nekadašnjeg zamenika zaštitnika građana Trajana Pankarićana, koji je od Policijske uprave u Zrenjaninu tražio izveštaj, da li su otkrili počinioce tih krivičnih dela i koje su dalje mere preduzete. Odgovor je u svim tim slučajevima bio gotovo istovetan – „…i pored intenzivnog rada do rasvetljavanja ovog krivičnog dela još uvek nije došlo“. Samo na osnovu ovih incidenata Pakarićan je izneo oštru ocenu da postoji veliki stepen mržnje i netrpeljivosti prema nacionalnim manjinama na području Zrenjanina, što po mnogima nije odgovaralo stvarnom stanju međunacionalnih odnosa.

U međuvremenu, statistika beleži znatno manje incidenata i krivičnih dela sa nacionalističkim predznakom, koja su po pravilu uperena prema manjinama. Tako govore i podaci Višeg suda u Zrenjaninu, u kojem je, u poslednjih pet godina, bilo je samo osam predmeta iz te oblasti.

Evo šta kaže Branislava Golijanin, portparolka Višeg suda u Zrenjaninu, koji je nadležan za područje Grada Zrenjanina, ali i još četiri opštine u srednjem Banatu i opštinu Bečej.

– U periodu od 1. januara 2012. godine, do 30. septembra 2017. godine, pred Višim sudom u Zrenjaninu pravosnažnim odlukama okončano je osam krivičnih postupaka, zbog krivičnog dela izazivanja nacionalne, rasne i verske mržnje i netrpeljivosti, dok je jedan krivični postupak u toku. Od osam pravosnažnih odluka, u navedenom periodu doneto je šest osuđujućih presuda, u jednom krivičnom postupku okrivljeni je oslobođen od optužbe, dok je u jednom slučaju rešenjem obustavljen krivični postupak, jer je tužilac odustao od optužnog akta. Način izvršenja krivičnog dela pretežno je vređanje, ismejavanje ili potcenjivanje nacionalnih, rasnih ili verskih osećanja, izlaganje poruzi simbola i slično – kaže Branislava Golijanin.

Šta je najčešće bila radnja okrivljenog, objašnjava portparolka zrenjaninskog Višeg suda.

– Konkretno, jednom presudom Višeg suda u Zrenjaninu, okrivljeni je oglašen krivim jer je licu goranske nacionalnosti uputio uvredljive reči. U drugoj presudi okrivljeni je oglašen krivim jer je pored uvredljivih reči učinio i oštećenje tuđih stvari, na taj način što je razbio staklo na prozoru kuće i naneo štetu na motornom vozilu koje je u vlasništvu oštećenog lica. Zatim, u jednom slučaju je više lica oglašeno krivim zbog izvršenja krivičnog dela izazivanja nacionalne, rasne i verske mržnje i netrpeljivosti, jer su na kući oštećenog ispisivali grafite i razne simbole, takozvani kukasti krst i slične poruke – saopštava portparolka Višeg suda.

A Zlatoje Ankić, predsednik Osnovnog suda u Zrenjaninu, u kojem bi se mogla voditi parnica po privatnoj tužbi zbog vređanja na nacionalnoj osnovi, kaže da nemaju ni jedan takav predmet. Zrenjaninci se tuže i sude za sve i svašta, ali ne i zbog nacionalističkih uvreda i napada, jednostavno je zaključiti.

Poslednji slučaj u Zrenjaninu, koji se karakteriše kao izazivanje rasne, verske netrpeljivosti  i ugrožavanja sigurnosti, dogodio se između ponedeljka 16. i utorka 17. oktobra, kada su na kapiji i uličnom zidu porodične kuće Miodraga Delića, u ulici Emila Gavrila br. 39a, crnim auto lakom ispisane poruke uvredljive sadržine sa nacionalističkom konotacijom, uperene protiv pripadnika mađarske nacionalnosti. Delić, čija supruga je mađarske nacionalnosti, nije mogao ni da nasluti šta može biti razlog takvom činu i ko je mogao biti počinilac. Uprkos tome, slučaj je brzo rasvetljen.

„Pripadnici MUP Zrenjanin podneli su, po nalogu nadležnog tužilaštva, krivičnu prijavu protiv dvadesetdevetogodišnjeg muškarca iz Zrenjanina, zbog postojanja osnova sumnje da je počinio krivično delo izazivanje rasne, verske netrpeljivosti i ugrožavanja sigurnosti. Postoje osnovi sumnje da je on, tokom noći 17. oktobra ove godine, ispisao grafite uvredljive sadržine, na zidu i kapiji kuće oštećenog Zrenjaninca“, saopštila je Policijska uprava Zrenjanin.

Razlika je u odnosu na događaje od pre šest godina ekspresno rasvetljen slučaj i otkrivanje osumnjičenog u roku od par dana.

I zaključci ombudsmana, izneti u izveštaju za 2016. godinu, a sa potpisom zaštitnice građana Ane Kovački, govore o drugačijoj klimi.

„Po pitanju stanja ljudskih i manjinskih prava, globalna ocena koja se može dati je da se to stanje popravlja, pre svega zahvaljujući delovanju sve većeg broja institucija i nadležnih subjekata koji su prepoznali potrebu za unapređenjem prava različitih grupa. U školskoj 2016/2017. godini u srednjim školama na teritoriji grada Zrenjanina 310 učenika pohađa nastavu na mađarskom jeziku. U osnovnim školama ukupan broj đaka koji pohađa nastavu na jezicima nacionalnih manjina iznosi 605, od čega 468 pohađa nastavu na mađarskom jeziku, 44 na rumunskom i 93 na slovačkom. U Predškolskoj ustanovi Zrenjanin ukupan broj dece koja imaju vaspitno-obrazovni rad na mađarskom jeziku iznosi 106. Nastava na mađarskom jeziku odvija se u vrtićima: „Cvrčak“, „Kolibri“ i „Snežana“ – navodi se u delu izveštaja zrenjaninskog ombudsmana.

Evo i mišljenja po ovom pitanju jednog od pripadnika rumunske nacionalnosti, Zrenjaninca Diniku Vojina, samostalnog stručnog saradnika za međunarodnu saradnju u Privrednoj komori Srbije.

– Što se tiče stanja kod nacionalnih manjina na teritoriji Grada Zrenjanina, mogu reći da je jako zadovoljavajuće, jer odavno nismo imali informaciju o nekim posebnim događajima, o nekim incidentima o kojima bi trebali da informišemo javnost. Čak možemo da kažemo da je veoma dobro stanje u takvom jednom gradu ili teritoriji na kojoj zajedno žive sada, ako se ne varam, 28 različitih nacionalnih zajednica – kaže Diniku i ističe da on sam, a po pouzdanim saznanjima niti njegovi sunarodnici, nisu nikada bili izloženi diskriminaciji, niti su se osećali inferiorno u odnosu na većinsko stanovništvo u Zrenjaninu.

I na kraju, Diniku naglašava da su sve jače veze Zrenjanina sa gradovima i zemljama u okruženju, koje se grade zahvaljujući nacionalnoj šarolikosti ovog dela Banata. To podstiče i investitore da dolaze u grad na Begeju i zapošljavaju ljude koji pored srpskog znaju i neki drugi jezik sredine, i to je pozitivna strana priče koju treba dalje razvijati.

NAPOMENA: Ovaj tekst je napisan u okviru projekta „Mreža 21“, koji finansira Evropska unija, a koji sprovodi Radio 021 iz Novog Sada, u saradnji sa portalom zrenjaninski.com!