Istorija stanogradnje u Zrenjaninu: Kako su se nekad gradili stanovi, a kako to izgleda danas

Veoma je zanimljiv deo dokumenta koji se odnosi na stambenu izgradnju u Zrenjaninu u poslednjih 70 godina, na period kada se planski gradio najveći broj stambenih naselja višeporodičnog stanovanja.

Autori Generalnog urbanističkog plana dali su vrlo kvalitetnu analizu stanogradnje u poslednjih pola veka, ali i dosta pesimističnu procenu u kom će se pravcu urbanizacija grada dešavati u bliskoj budućnosti.

PROČITAJTE JOŠ: U novembru prošle godine prijavljena izgradnja 2.391 stana

Prema mišljenju urbanista, u proteklih 70 godina može se prepoznati nekoliko perioda koje karakterišu različiti vidovi planiranja i realizacija.

Prvi period je od 1956. do 1968. godine u kome je najveći deo stambene izgradnje realizovan na slobodnim prostorima ili u okviru postojećih stambenih blokova, rušenjem porodičnih i izgradnjom višeporodičnih stambenih objekata. U strukturi stanova najviše su bili zastupljeni dvosobni stanovi. Ova naselja su „Dunavska“, „Duvanika“, „Šećerana“, „Ruža Šulman“, „Lesnina“ i delom „Mala Amerika“.

U periodu od 1968. do 1995. izgrađena su dva najveća lokaliteta – „Bagljaš“ i „Brigadira Ristića“, kao i lokalitet „4. jul“ (D3 i D2).

Naselje „Bagljaš“ je građeno na slobodnim prostorima, a „4. jul“ je nastao urbanom obnovom – totalnom rekonstrukcijom naselja (rušenje postojećeg porodičnog stanovanja i izgradnja objekata višeporodičnog stanovanja). Naselja „Brigadira Ristića“ i „Dunavska“ takođe su nastala urbanom obnovom – potpunom rekonstrukcijom i rušenjem postojećih porodičnih stambenih objekata i izgradnjom višeporodičnog stanovanja u sličnoj blokovskoj matrici objekata otvorenih i poluotvorenih blokova.

Uz prugu, nadvožnjak i glavnu gradsku saobraćajnicu, Brigadira Ristića i Bulevar Milutina Milankovića čine prelazni motiv od naselja „Bagljaš“ ka centru grada i porodičnom stanovanju naselja „Gradnulica“.

U ovom periodu objekti se grade kao prostorni formirani nizovi dva ili više objekta, tako locirani da formiraju poluzatvorene prostore unutar blokova, gde su u okviru zelenih površina projektovana i realizovana dečja igrališta i organizovane zelene površine. Infrastruktura prati stambenu izgradnju – uređuju se saobraćajne površine, zelene površine, grade objekti dečje zaštite, delimično i škole.

U pogledu prostorne organizacije stanova, funkcionalnosti i površina poštuju se preporuke i standardi oko dispozicije stana u odnosu na provetravanje i insolaciju (stan uvek izlazi na dve strane, sem kod malih stanova gde to nije moguće postići). Broj stanova na stepeništu po etaži je uglavnom četiri, uvodi se ekonomska lođa u organizaciju stana. U okviru objekata projektuju se i realizuju zajedničke prostorije stanara, liftovi, ostave za bicikle, vešernice. Karakteristično za ovaj period je i uvođenje potkrovne etaže za stanovanje.

Period od 1995. do 2005. godine, zbog ekonomskih, političkih i ukupnih društvenih događanja, predstavlja period stagnacije u stambenoj izgradnji. Ovaj period ostavio je traga i na postojećem stambenom fondu (neodržavanje, promena vlasništva, nedefinisana struktura upravljanja).

Grade se pojedinačni, slobodnostojeći objekti, još uvek uz podršku države i prema prethodnim standardima. To su objekti koji se grade kao dopuna postojećih blokova „Brigadira Ristića“ (grupacija „C“), objekti u centru na lokalitetima predviđenim za totalnu rekonstrukciju, kao i u Bulevaru Milutina Milankovića.

Period od 2005. do 2012. godine predstavlja period vraćanja stambene izgradnje, ali i dalje na pojedinačnim lokalitetima, uglavnom kao dopuna postojećih blokova višeprodičnog stanovanja, kroz izgradnju slobodnostojećih objekata u naselju „Brigadira Ristića“ i „Ruža Šulman“ i na pojedinačnim lokalitetima definisane pretežne namene „višeporodično stanovanje“, kao urbana obnova – zamena postojećih porodičnih objekata višeporodičnim.

Promene koje su nastale u ekonomskim odnosima, uslovile su i promene u izgradnji, pa su tako, naslanjajući se na nove trendove tržišne privrede, ali i promene u državnom i društvenom sistemu, potpuno ukinuta pravila izgradnje stambenih objekata kako u pogledu organizacije objekata i njihovog kvaliteta, tako i u pogledu organizacije stanova.

Zbog svega toga, ne može se jasno sagledati ovaj period izgradnje i načini funkcionisanja kako društvenih prilika, porodične zajednice, tako i celokupnog stanovanja.

Period od 2012. karakteriše intenzivnija stambena izgradnja kao dopuna stambenih blokova, ali najvećim delom kao urbana obnova, odnosno zamena postojećih porodičnih kuća objektima višeporodičnog stanovanja u okviru postojećih parcela porodičnog stanovanja. Uglavnom se radi o pojedinačnim lokalitetima, koji nisu povezani i ne čine celinu bloka ili ulice.

Zbog toga, vrlo često, ovi objekti nisu primereni okruženju i narušavaju postojeće pretežne namene porodičnog stanovanja.

Planska ograničenja spratnosti, zauzetosti parcele i druga pravila koja mogu zaštititi postojeće pretežne namene i intergisati nove objekte u okruženje, uglavnom ne daju zadovoljavajuće rezultate.

Uvođenje Pravilnika za izgradnju stambenih zgrada i stanova je bio osnov da se uvede red u izgradnju stanova i vrate parametri stambene izgradnje.

PROČITAJTE JOŠ: FOTO: Prodaje se jednosoban stan u naselju Ruža Šulman – renoviran je i odmah useljiv

Međutim, zahtevi investitora i tržišta vrlo često utiču kako na kvalitet izgradnje, tako i na organizaciju objekata i stanova. U tom kontekstu, ne može se dati ocena današnjeg stanovanja, osim da se zadovoljavaju minimalni parametri u organizaciji stanova i zgrada, što prouzrokuje minimum zelenih površina, minimum parking mesta, organizaciju stanova prema jednoj strani, veliki broj stanova po etaži, slabu insolaciju, loše vizure.

Novu izgradnju, u većini slučajeva, ne prati razvoj infrastrukture, na način da se ona integriše u okruženje. Iako Zrenjanin ima sve manje stanovnika, izgradnja stanova je sve intenzivnija. Ovaj fenomen se ne može objasniti potrebom grada za stambenim prostorom, već ekonomskim procesima i tranzicijom kapitala.

U tom smislu se ne može predvideti kako će se ovaj trend izgradnje odraziti na razvoj stanovanja, infrastrukture, kao i razvoj grada u celini, smatraju autori Generalnog urbanističkog plana.

Kliknite na ovaj link i zapratite portal zrenjaninski.com i na Instagramu