PROZOR U PROŠLOST: Piće je rashlađivano prirodnim ledom iz Begeja

Sve do 1910. godine, u našem gradu, Velikom Bečkereku, namirnice su čuvane, a piće rashlađivano prirodnim ledom. Tokom zime led se vadio uglavnom iz Begeja i slagao u specijalne prostorije koje su se zvale ledenice.

Ledenice su bile ukopane, prostrane i dobro izolovane prostorije, obložene debelim slojem slame da bi se led mogao čuvati tokom celog leta. Težak posao vađenja leda tokom zime radili su nadničari. Oni su nakon vađenja, zaprežnim kolima, led odvozili do ledenica. U njima su veće i manje table leda slagali jednu preko druge, a između svake table stavljali su debeo sloj slame. Na taj način led se čuvao sve do leta. Tokom leta, raznosači su led u zaprežnim kolima, obloženim slamom, odvozili do kupca. Najčešći kupci i korisnici leda bile su mesarske i kobasičarske radnje, trgovine životnim namirnicama i kafane.

Međutim, kapaciteti ledenica nisu mogli da zadovolje sve veću potražnju leda. Zato je Gradsko predstavništvo Velikog Bečkereka februara 1910. godine donelo odluku o izgradnji fabrike za proizvodnju veštačkog leda. Za lokaciju fabrike izabran je krug Gradske klanice, koja je imala i najveće potrebe za ledom. Iste godine počela je izgradnja zgrade i nabavka neophodnih mašina i opreme za proizvodnju. Radovi su tekli veoma brzo, jer je već sredinom juna meseca fabrika za prozvodnju veštačkog leda počela sa radom.

Ovaj prozvod bio je jednako dostupan svim građanima, fabrikama, trgovinama i kafanama.

Povećana potražnja za veštačkim ledom

Led se proizvodio u tablama od po 12,5 kilograma od čiste vode, a distribuciju ledenih tabli vršilo je gradsko preduzeće. Potrošači su željenu količinu leda naručivali u Gradskom trošarinskom zvanju, dobijali kupone na osnovu kojih im je izdavan led. Cena leda bila je 6 filera po kilogramu. Fabrika leda radila je, u zavisnosti od vremenskih prilika, od 6 do 7 meseci godišnje, od aprila do pozne jeseni.

Povećanjem prozvodnje prehrambene robe i veće potrošnje, povećala se i potražnja za veštačkim ledom. Zbog toga je od 1921. godine dnevna proizvodnja povećana na 400 tabli, za razliku od ranijih godina kada je iznosila od 100 do 150 tabli veštačkog leda. Kako su mašine bile već dosta istrošene, 1922. godine gradske vlasti su odlučile da osavremene proizvodnju novim i remontuju stare, dotrajale mašine. Ovaj remont i rekonstrukcija fabrike rađen je u vrlo nezgodno vreme, od maja do septembra, te su građani Velikog Bečkereka toga leta ostali bez leda. Međutim, nakon remonta fabrika leda je radila punim kapacitetom, uglavnom zadovoljavajući potrebe grada, ovim tako potrebnim proizvodom u vreme letnjih žega i vrućina.

Fabrika leda je radila sve do pedesetih godina dvadesetog veka, kada su veštački led zamenili savremeni rashladni uređaji.

Za portal zrenjaninski.com piše istoričarka Nada Boroš