Bečkerečka ćuprija preživela nemačke minere ali ne i opštinsku vlast

Pre odluke da se sruši Veliki most, ili Bečkerečka ćuprija, u gradu na Begeju se vodila oštra polemika oko toga da li most treba rušiti ili sačuvati. U javnosti su se pojavila dva potpuno suprostavljena mišljenja i stava.

Na jednoj strani bili su oni koji su želeli da se most sačuva i zaštiti. To su bili istoričari umetnosti, kulturni poslenici, istoričari, poznavaoci prošlosti grada i veliki broj građana. Nasuprot njima, opštinske arhitekte, Zavod za urbanizam opštine Zrenjanin i predsednik Opštinske skupštine Zrenjanin smatrali su da most treba srušiti. Bili su za to da se iseče u staro gvožđe. I jedni i drugi imali su svoje razloge i javno su ih predočavali.

Podeljeni stavovi i oštre polemike

Oni koji su se borili da se most sačuva isticali su njegovu kulturnu i istorijsku vrednost. Najveći pobornik tog stava bila je istoričarka umetnosti i kustos Narodnog muzeja Zrenjanin Vukica Popović. Ona i njeni istomišljenici naglašavali su da most nosi sve karakteristike secesije, umetničkog pravca koji se pojavio krajem 19. i početkom 20. veka. Tvrdili su da je Bečkerečka ćuprija najreprezentativniji primerak tog pravca. Most je funkcionalan i dekorativan, jedinstven je objekat te vrste i to ne samo u Vojvodini nego i u Srbiji koja je siromašna objektima u stilu secesije, tvrdili su.

Oni koji su zastupali stav da most treba ukloniti, ocenili su da je Veliki most najobičniji serijski most rumunske firme iz Rešica. Govorili su da se mogu naći na desetine takvih mostova u našoj zemlji, Mađarskoj i Rumuniji. Kazivali su da most jeste secesija, ali je ipak kič. Konstrukcija mu je loša, potporni stubovi su popustili, „on je oronuo starac“ i po svaku cenu ga treba ukloniti, govorili su.

Da bi koliko – toliko pomirio dva potpuno oprečna mišljenja, tadašnji odbornik Vojin Arsenov, kasnije predsednik opštine Zrenjanin, predložio je da se most demontira i premesti kod Motela. Međutim, po mišljenju opštinskih vlasti i urbanista, premeštanje mosta bi bio zahtevan i skup poduhvat. Ovaj predlog je stoga odbijen.

Opštinska vlast bila nepokolebljiva

Da bi spasao most od rušenja, Pokrajinski zavod za zaštitu spomenika kulture je stavio most pod zaštitu i proglasio ga kulturnim dobrom. Pored toga, preduzimljiva i uporna istoričarka umetnosti Vukica Popović pozvala je u odbranu mosta eminentne stručnjake poput dr Dejana Medakovića, profesora beogradske katedre za istoriju umetnosti. Medaković je potvrdio njegovu umetničku i istorijsku vrednost.

U odbranu mosta stali su i bivši „skojevci“ i borci, poput Zrenjaninca Slobodana Vorgića, kapetana avijacije. On je vratio svoju partijsku knjižicu i rekao da je Bečkerečku ćupriju bilo lakše sačuvati od nemačkih minera nego od tadašnje Skupštine opštine. Slično je reagovao i Zoran Đukić Gibar, koji je pokušao da prikupi potpise za peticiju protiv rušenja mosta, namenjenu Centralnom komitetu SKJ. Đukić je naglasio kako se ondašnji „skojevci“ nisu plašili neprijateljskih kuršuma kao „danas pijuka koji odjekuju Begejom“.

Međutim, opštinska vlast je ostala nepokolebljiva.

Bečkereška ćuprija otišla u istoriju 1969. godine

Predsednik Skupštine opštine Zrenjanin je dao objašnjenje javnosti da o sudbini mosta ne odlučuje Pokrajinski zavod već jedino opštinska Skupština. Isto mišljenje je imao i Urbanistički zavod Zrenjanin. Po njima, Pokrajinski zavod za zaštitu spomenika kulture nema ingerencije po pitanju urbanističkog uređenja grada, ali ga zrenjaninski urbanisti, po potrebi, mogu konsultovati.

Pročitajte još: Kako su ovdašnje firme preko lista „Dnevnik“ čestitale Novu 1953. godinu

I prvi čovek zrenjaninskih urbanista se čudio zašto se oko rušenja mosta digla tolika prašina kada nema nikakvu umetničku vrednost. Po njemu, most je obični konfekcijski proizvod, kakvih ima mnogo na kanalima u Vojvodini. Ali, smatra on, ako je Muzeju ili Pokrajinskom zavodu „baš toliko stalo do mosta neka izvole i kupe ga po 37. dinara kilogram, koliko plaća i otpad“.

Ovim stavom opštinskih čelnika i urbanista Zrenjanina sudbina mosta bila je zapečećena. On je isečen i prodat u staro gvožđe aprila 1969. godine.

Ali, u svakoj istoriji, pa i u istoriji našeg grada, beleže se i oni koji grade i oni koji ruše. Tako je i sa Bečkerečkom ćuprijom.

Za portal zrenjaninski.com piše istoričarka Nada Boroš