OBNOVLJENI SPOMENIK PRATI VEOMA ZANIMLJIVA ISTORIJA

TOMAŠEVAC – Zahvaljujući sredstvima koje je obezbedilo Ministarstvo za rad, zapošljavanje, boračka i socijalna pitanja, obnovljen je spomenik dobrovoljcima sa Dobrudže i Soluna, koji se nalazi u Tomaševcu. Ovaj spomenik, posvećen dobrovoljcima, učesnicima i žrtvama Prvog svetskog rata iz Tomaševca, prati izuzetno zanimljiva istorija.

Originalni spomenik prvobitno je bio postavljen u pravcu središnjeg izlaza iz parka i bio je okrenut prema pravoslavnoj crkvi i ograđen ogradom od kovanog gvožđa. Na inicijativu dobrovoljaca, svečano je otkriven 30. decembra 1920. godine.

– Na vrhu spomenika nalazio se mermerni dvoglavi orao, čija su raskriljena krila prevazilazila širinu stuba, a pri samom vrhu stuba dva medaljona, fotografije u porcelanu, Kralja Petra Prvog i Regenta Aleksandra Prvog Karađorđevića. Ispod medaljona je bio uklesan tekst prožet patriotskom notom – objašnjava etnolog Branislav Milić iz Zavoda za zaštitu spomenika kulture Zrenjanina, ustanove koja je izradila projektno – tehničku dokumentaciju za obnovu spomenika.

Nakon okupacije Tomaševca 1941. godine, vlasti su naredile uklanjanje spomenika, te je on demontiran i postavljen na mesnom groblju. Pedesetih godina prošlog veka, prilikom odluke o podizanju spomenika žrtvama Drugog svetskog rata, sa mesnim vlastima je postignut dogovor da se pored njega postavi i spomenik sa groblja, ali da se sa njega uklone svi simboli i tekstovi koji su podsećali na kralja.

– Spomenik je postavljen 16. maja 1952. godine, bez uklanjanja spornih simbola i teksta, koji su prikriveni nalepljenim kartonom. Međutim, zbog kiše, karton je spao, što je izrevoltiralo tadašnje vlasti, koje su već sledeće noći između 17. i 18. maja uklonile spomenik. Do dan danas nije se saznalo ko je učestvovao u uklanjanju spomenika niti gde je bačen. Pretpostavlja se da je bačen u Tamiš – objašnjava Milić.

Podizanju današnjeg spomenika prethodio je tekst u listu „Dnevnik“ iz 1968. godine, posvećen pedesetogodišnjici proboja Solunskog fronta pod naslovom: „Tamiš čuva tajnu spomenika“, u kojem se piše o ovim događajima. Ovaj list je već naredne godine ponovo objavio tekst pod nazivom „Spomenik na dnu Tamiša“, u kojem je istaknuta zainteresovanost Opštinskog odbora za zaštitu spomenika kulture da se spomenik tomaševačkim dobrovoljcima iz Prvog svetskog rata pronađe ili podigne nov.

– Današnji spomenik je svečano otkriven na dan pobede nad fašizmom, 9. maja 1970. godine. Postavljen je u severoistočnom delu parka, u blizini zgrade zemljoradničke zadruge, okrenut prema glavnoj ulici i udaljen par metara od ulične regulacije. Pre izvođenja radova na njegovoj obnovi, spomenik se nalazio u lošem stanju, te je radi sprečavanja njegove dalje degradacije bilo neophodno izvesti konzervatorsko – restauratorske radove. Nakon utvrđivanja stanja spomenika, predložene su odgovarajuće mere tehničke zaštite i sprovedeni su potpuni konzervatorsko-restauratorski radovi zasnovani na savremenim principima zaštite – ističe Milić.

Pored konzervatorsko – restauratorskih radova, prostor oko spomenika je parterno uređen sa dve prilazne staze, a utisak je pojačan dekorativnim podnim osvetljenjem, koje dodatno skreće pažnju javnosti podsećajući ih na događaje od pre sto godina, izuzetno bitnih za srpski narod, pogotovu za prostor Vojvodine.