ZANIMLJIVA ISTORIJA: Predstavljeni mlinovi na području srednjeg Banata

U Narodnom muzeju Zrenjanina u toku je izuzetna izložba, sa veoma zanimljivom temom – „Mlinovi na području srednjeg Banata od praistorije do 1941. godine“, autora Dušana Marinkovića, višeg kustosa zrenjaninskog muzeja.

Tema koja je po svemu svojstvena ovom ravničarskom podneblju, obrađena je na veoma sistematičan način. Prikazani su mlinovi na području srednjeg Banata, sve po vrstama, od ručnih, pa vodenica, pokretanih vodom, suvača, koje koriste konje kao pogonsku snagu, i vetrenjača čije ime već ukazuje da ih pokreće vetar, do onih svojevremeno modernih, industrijskih, na paru, dizel gorivo ili struju. I sve to sa preciznim mapiranjem i lociranjem objekata, uz obilje fotografija, za koje je Marinković pravi ekspert, i maketama, koje verno dočaravaju izgled objekata iz prošlosti.

Autor pravi lep uvod, o ručnim žrvnjevima koji su prethodili gradnji mlinova. Onda sledi priča o vodenicama, podizanim na Tisi, Tamišu i Begeju, sve sa obrađenim pisanim podacima.

„Jedan izvor nastao 1573. godine govori da je veliki vezir Mehmed-paša Sokolović podigao u varoši Bečkereku, na reci Begi, mlin od četiri kamena“ – ovako kreće beseda o srednjobanatskim vodenicama koje su kasnije bile u posedu manastira, redovnika, ortačkih grupa ili imućnijih pojedinaca. A bilo ih je po tipu kašikara, i onih mobilnih na plovilima. Marinković nas podseća i na narodne običaje i verovanja koja su bila ispirisana vodenicama i događanjima oko njih, što je bila idejna potka i za prvi srpski horor film „Leptirica“.

Temeljno je obrađena i uloga suvača, onima sa dva kamena i sa jednim. Nestvarno zvuči podatak da su, recimo, 1896. godine Boka i Perlez imali pet suvača, Bočar šest, Srpska Crnja osam, mnogo veći Zrenjanin devet, a Srpski Itebej čak 12! Pa vetrenjače, nešto što je zagubljeni simbol ove ravnice. Svedočanstvo je i popis iz 1873. kada su u Vojvodini, bez Srema, pobrojane 854 vetrenjače. A do danas je, u srednjem Banatu, opstala samo Bošnjakova u Melencima i ona u Belom Blatu.

Zanimljiva je i istorija industrijskih mlinova, koji su nicali u Zrenjaninu ali i okolnim selima kao pečurke posle kiše i očigledno su bili profitabilan biznis. To je i svedočanstovo o eksplozivnom ekonomskom razvoju grada na Begeju i ovog dela Banata. A fotografije koje predočavaju sadašnje stanje objektata u kojima su nekada tutnjali mlinovi, a koji su gotovo svi devastirani, urušeni i zarasli u korov zaborava, teraju na razmišljanje.

Mnogo je razloga za sve one koji već nisu posetili izložbu da to učine, posebno zbog činjenice da malo ko može reći da mu je veći deo izložbenog materijala poznat.

Dušan Marinković rođen je 1981. godine u Beogradu. Završio je gimnaziju u Zrenjaninu a diplomirao je na Fakultetu primenjenih umetnosti u Beogradu, odsek fotografija, atelje grafika, u klasi profesora Branimira Karanovića i profesora Jugoslava Vlahovića, 2006. godine. U Narodnom muzeju Zrenjanin je stekao zvanje višeg kustosa. Vodi i stara se o fototeci muzeja koja obuhvata sva muzejska odeljenja i vodi dokumentaciju grafičkog dizajna vezanog za publicističku delatnost. Član je ULUS-a, Društva konzervatora Srbije, Muzejskog društva Srbije i ICOM-a. Mlinovi su deseta samostalna izložba ovog nagrađivanog autora, a učestvovao je i na mnoštvu kolektivnih.