ŠLEPOVIMA REKOM BEGEJ ODVEZLI JEVREJE U SMRT

ZRENJANIN – Jevrejska opština Zrenjanin je najavila da će u petak, 18. avgusta, biti održana komemoracija povodom 76 godina od deportacije zrenjaninskih Jevreja.

Uz prijatelje iz jevrejskih opština Srbije, predstavnike gradske vlasti, sugrađane, preživele i predstavnike drugih konfesija, Jevrejska opština Zrenjanin će se podsetiti 18. avgusta 1941. godine kada je 1.200 Jevreja iz ovog grada deportovano šlepovima rekom Begej do logora Sajmište. Nisu se vratili, a Banat je stekao neslavni epitet „Judenfrei“.

„Komemoracijom odajemo počast nevinim žrtvama i poručujemo da nećemo dozvoliti da se zločin zaboravi, jer će ga samo to sprečiti da se ponovi“, poručuju organizatori komemoracije.

Programom je predviđeno okupljanje u prostorijama Jevrejske opštine Zrenjanin, na Žitnom trgu, u 10.30 časova, a pola sata nakon toga biće organizovano spuštanje venaca sa Pešačkog mosta u reku Begej, obraćanje predstavnice Jevrejske opštine Zrenjanin Marije Radin Cabafi i predsednika Saveza jevrejskih opština Srbije Roberta Sabadoša, kao i umetnički program u kojem učestvuju bariton i operski dirigent Narodnog pozorišta u Beogradu Stevan Zekić i glumac Narodnog pozorišta „Toša Jovanović“ Prvoslav Zakovski. Zatim će u 12 časova, u Malom salonu Narodnog muzeja Zrenjanin, biti otvorena izložba „Kutija sećanja“.

Gotovo svi Jevreji iz ovog grada, ali i iz srezova Srpska Crnja i Jaša Tomić, njih više od 1.200, šlepovima su 18. avgusta 1941. deportovani u koncentracioni logor Topovske Šupe u Beogradu, odakle su neki od njih kasnije prebačeni u logor Sajmište. Prethodno su fašističke okupacione vlasti naredile hapšenje svih Jevreja i njihovo smeštanje u zatvor, u kasarni u Ulici kraljice Marije, kasnije zgradi Poljoprivredne škole, gde su se nalazili pod jakom stražom pripadnika SS jedinica.

Jevreji su za Beograd transportovani u dve grupe. Prva grupa, u kojoj su, većinom, bila starija lica, krenula je oko 8 časova, a druga oko 12 časova. Transportovani su prenatrpanim šlepovima, tako da je u njima bilo nesnosno, naročito za stare i bolesne a, osim toga, šlepovi su bili tako pregrejani da su mnoge osobe gubile svest, dok su neki već tokom plovidbe umrli.

Nakon zrenjaninskog egzodusa, najmasovnijeg u ovom gradu tokom ratnog perioda, nestala je čitava jevrejska populacija, jer najveći deo pripadnika tog naroda nikada nije izašao iz logora smrti. U gradu je ostalo svega 38 Jevreja, mahom onih koji su se krili ili živeli s lažnim dokumentima. Njihovih rođaka i potomaka, kao i potomaka stradalih sunarodnika, okupljenih oko Jevrejske opštine, danas u Zrenjaninu živi nešto više od stotinu.