Reformatska crkva u Zrenjaninu zanimljiva je iz više aspekata (Foto)

Reformatska crkva u Zrenjaninu, koja je kategorisana kao spomenik kulture od velikog značaja, obeležava vredan jubilej – 130 godina od izgradnje i osveštanja.

Prepoznatljiva verska građevina, smeštena kod Malog mosta i Plankove bašte, nadomak najužeg centra grada, sagrađena je 1891. godine, u stilu neogotike, po planovima arhitekte Ferenca Zaboreckog iz Budimpešte. Njen prvi vlasnik bila je Reformatska crkvena opština Velikog Bečkereka.

Značajan jubilej nedavno je obeležen svečanim skupom, bogosluženjem biskupa Bele Halasa, inauguracijom nove sveštenice Tilde Vujin Đenge-Slifka i polaganjem venaca na spomen-ploče. Sto trideseta godišnjica izgradnje prilika je da se o ovoj crkvi kaže i sazna nešto više, s obzirom na to da je zanimljiva iz više aspekata – verskih, istorijskih i graditeljskih.

Molitveni dom ima veliki broj sedišta

Kada je reč o samom izgledu objekta, istoričarka umetnosti Vesna Karavida, iz Zavoda za zaštitu spomenika kulture Zrenjanin, navodi da je Reformatska crkva komponovana kao jednobrodna građevina sa tri traveja i oltarskim prostorom u stilu neogotike. Pokušaj da se prizove gotika i njen dekorativni ansambl učinili su ovu građevinu jedinstvenom. Arhitektura starog jezgra grada time je dobila još jedan sloj koji je čini bogatijom.

– Međutim, iako je pokušano da se prenese čitav arsenal elemenata gotičkog graditeljstva, ostvareno je jedno delo bez stvarne stilske težine. Stoga ovo neobično ostvarenje gotičke arhitekture, ljupko i lirično po utisku koji ostavlja, ima svoje prave vrednosti kao deo ambijenta. Otvorena i dobro saglediva, okružena zelenilom, crkva je do 1963. godine bila ograđena čipkastom ogradom od kovanog gvožđa. To je svakako upotpunjavalo njen optički doživljaj – objašnjava Karavida.

PROČITAJTE JOŠ: Preko eUprave možete iskazati interesovanje za vakcinu protiv gripa

Unutrašnjost hrama, dodaje ona, prostorno je rešena jednostavno, bez akcentiranja raskoši i složene ikonografije na oltarima. Crkva nije „stan Božiji“, već dostojan prostor za okupljanje crkvene opštine za vreme nedeljnih službi.

– U takvom prostoru, središnja tačka je molitva i horska pesma, u kojoj se religija saopštava preko uha, a ne preko oka. Molitveni dom zato ima veliki broj sedišta, grupisanih tako da se sa predikaonice može sa lakoćom ovladati prostorom. U crkvi se nalaze orgulje pravljene u Beču, u prvoj polovini 19. veka, za potrebe prvobitne zrenjaninske sinagoge – piše u tekstu posvećenom ovoj crkvi Vesna Karavida i dodaje da građevina svojim arhitektonskim elementima, koji asociraju na stare gotičke katedrale, ima značaj za istoriju arhitekture sakralnih objekata u gradu.

Jedinstven primer ovakve vrste objekta

Njen kulturno – istorijski značaj opravdava se time što je ovo jedinstven primer takve vrste objekta u Zrenjaninu.

Odluka o podizanju ovog objekta, inače, doneta je nakon odvajanja pripadnika reformatske crkve od evangelista. Početak rada nove crkvene zajednice u ovom banatskom gradu vezuje se za rad sveštenika i učitelja Ištvana Baloga. Akcije na polju prikupljanja priloga za izgradnju posebne crkve znatno su ubrzane nakon njegove smrti, 1879. godine, kada je za pastora imenovan Jožef Salai.

Sakupljajući finansijsku i materijalnu potporu, Salai je obišao više od 200 mesta, uključujući i London. Prilozi su stizali sa raznih strana. Tako je, na primer, Franc Jozef darovao 100 guldena, grad Budimpešta 300 guldena, a gradske vlasti Velikog Bečkereka donirale su trećinu placa. Projekat izgradnje je sa 500 forinti pomogla Prva otadžbinska štedionica, a Velikobečkerečka banka za štednju i predujam svake godine je manjim sumama pomagala ceo poduhvat.

Građevinski radovi završeni su 1891. a crkva je svečano osveštana 30. avgusta iste godine.

Na fasadi crkve dve spomen-ploče

U znak sećanja na gradnju, na fasadi crkve postavljena su spomen-obeležja. Reč je o dve spomen-ploče sa tekstom na mađarskom jeziku, smeštene levo i desno od ulaza u crkvu. U prevodu teksta na prvoj ploči stoji „Sagrađeno za vreme Franca Jozefa Prvog, apostolskog kralja mađarske nacije, zahvaljujući braći po veri iz inostranstva i vernicima pastora Jožefa Salaija 1889-1891. Neka moja duša blagosilja Gospoda! Živeo kralj!“.

Pratite portal zrenjaninski.com i na Instagramu

Druga ploča govori o graditeljima crkve i na njoj stoji sledeći zapis: „Izgradnju pomogli donacijom građevinskog zemljišta apostolski kralj Franc Jozef Prvi i grad Veliki Bečkerek za 25. godišnjeg starateljstva Ištvana Večeija. Projektant Ferenc Zaborecki. Izvođač radova Antal Vašković. Slava Gospodu“.

Prijavite se na naš newsletter i jedanput nedeljno najvažnije vesti iz Zrenjanina i okoline stizaće na vašu e-mail adresu.