Prozor u prošlost: Veliki Bečkerek u procesu priključenja Kraljevini Srbiji

U Novom Sadu je 25. novembra 1918. godine, u prisustvu 757 delegata iz 211 opština ondašnje oblasti Banata, Bačke i Baranje, održana Velika narodna skupština Srba, Bunjevaca i ostalih Slovena. Na ovoj velikoj i značajnoj skupštini doneta je jedinstvena rezolucija o priključenju, odnosno direktnom prisajedinjenju Banata, Bačke i Baranje Kraljevini Srbiji.

U toku održavanja Velike narodne skupštine čuli su se i stavovi pojedinih delegata da bi navedena oblast, Banat, Bačka i Baranja, mogla direktno da se pripoji novostvorenoj državi, Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca. Međutim, većina prisutnih delegata nije prihvatila ovaj stav, posebno delegati iz Banata. Oni su bili čvrsti u svojoj odluci o prisajedinjenju sa Kraljevinom Srbijom, a onda da zajedno sa njom uđu u novu državu. Tako je i učinjeno.

Značaj i uloga koju su Banaćani imali pre i tokom Velike narodne skupštine bila je odlučujuća pri donošenju odluke o prisajedinjenju. To potvrđuju i reči dr Slavka Županskog:

„Događaji koji su se odvijali velikom brzinom isticali su potrebu da mi Srbi u Vojvodini imamo centralni narodni odbor koji će uneti jedinstvo u naš narodni pokret. Zbog toga smo Živko Ž. Terzin i ja otišli u Novi Sad (2. novembra) i potražili Jašu Tomića. Njemu i Miti Klicinom smo izložili potrebu da se u Novom Sadu osnuje Narodno veće, koje će u svoje ruke uzeti organizovanje celokupnog našeg pokreta u Vojvodini. Sve do našeg dolaska nije se u Novom Sadu ništa učinilo. Na naše navaljivanje, sazvana je još istog dana konferencija. Na njoj je doneta odluka da se osnuje Srpsko narodno veće u Novom Sadu. Za predsednika je izabran radikalski prvak Jaša Tomić.“

Velika narodna skupština okupila brojne delegate iz Banata

U organizaciji ovog Veća u Novom Sadu je, kako je već naglašeno, 25. novembra 1918. godine, održana Velika narodna skupština. Delegati iz Banata na ovoj skupštini bili su najbrojniji i jedinstveni u stavu o direktnom priključenju Banata, Bačke i Baranje Kraljevini Srbiji. Njihova istrajnost u ovoj ideji slomila je i one koji su bili kolebljivi i neodlučni.

Pored ove, na Velikoj narodnoj skupštini donete su još neke važne odluke, kao što je bila podrška stvaranju jedinstvene države Južnih Slovena – Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, pod krunom Karađorđevića, i pravo svih naroda koji ostaju u granicama nove države, da kao manjine očuvaju i razvijaju svoja nacionalna bića.

Na istoj skupštini izabrani su i delegati za saradnju sa srpskom vladom oko stvaranja Kraljevine SHS, kao i delegati za saradnju sa Narodnim vijećem u Zagrebu. Međutim, među njima nije bilo Velikobečkerečana ni Banaćana. Njihova ideja o direktnom prisajedinjenju Banata, Bačke i Baranje Kraljevini Srbiji je u potpunosti prihvaćena, ali u njenoj realizaciji oni nisu učestvovali.

Danas, više od sto godina posle osnivanja Srpskog narodnog odbora u Velikom Bečkereku i Velike narodne skupštine u Novom Sadu, u mogućnosti smo da sagledamo ne samo značaj donetih odluka, nego i vizionarstvo i hrabrost koju su i tim prelomnim vremenima imali akteri svih ovih događaja.

Za portal zrenjaninski.com piše istoričarka Nada Boroš

PROČITAJTE JOŠ: PROZOR U PROŠLOST: Trajno prijateljstvo sklopljeno je 17. novembra