Prozor u prošlost: Usred banatske ravnice iznikla je Bečkerečka tvrđava

Usred banatske ravnice, između razgranatih meandara reke Begej, 1527. godine iznikla je Bečkerečka tvrđava. Prema predanjima, zidali su je banatski Srbi, kulukom, koji je uveo Zapolja, erdeljski vojvoda koji je u borbi za ugarski presto pobedio austrijskog nadvojvodu Ferdinanda Habzburškog.

Međutim, u ovim nemirnim vremenima, bremenitim sukobima za vlast i krunu, došlo je za nepuna dva meseca do promene. Naime, u ponovnom sukobu dve vojske, vojvode Zapolje i nadvojvode Ferdinanda kod Tokaja, u današnjoj Mađarskoj, pobedu je odneo Ferdinand. Zapolja je sa svojim pristalicama pobegao u Poljsku.

Ovom pobedom kod Tokaja 1527. godine nadvojvoda Ferdinand postaje gospodar cele Ugarske, pa i Banata i Bečkereka. Sagledavajući značaj Bečkereka kao strateškog mesta za odbranu od Turaka, on nastavlja i dovršava gradnju tvrđave u Bečkereku koju je započeo Zapolja. Ona dobija veliki značaj u sistemu Ferdinandove odbrane od Turaka.

Prema sačuvanim nacrtima, tvrđava je bila pravougaonog oblika i zauzimala je prostor središnjeg dela grada, oko današnje zgrade Gradske uprave. Duže strane pravougaone tvrđave bile su Trg slobode i današnja ulica Miroslava Tirše, a kraće strane oivičavale su današnja Saveznička i ulica Brigadira Ristića. Tvrđava je građena delom od kamena, koji je dovlačen velikim lađama iz Srema, najviše iz Vrdnika, Dunavom, Tisom i Begejom, a delom od čerpića koji je pravljen u okolini tvrđave, gde je zemlje za njegovu izradu bilo u izobilju.

Prema sačuvanim podacima, kao i sve veće utvrde, i Bečkerečka tvrđava je imala unutrašnji i spoljašnji grad.

Bečkerečka tvrđava je bila opkopana dubokim kanalima

Unutrašnji grad bio je manji, skučeniji. U njemu se nalazila glavna kula, osmatračnica, zatim kuća za upravnika tvrđave, kuće za poslugu i goste, viteška dvorana, riznica, tamnica, bunar, skladišta za hranu i druge potrepštine.

Spoljašnji grad bio je mnogo prostraniji i veći. U njemu je živeo i deo posade, ali i ostali žitelji koji nisu bili u službi. Pored velikog broja kuća za stanovanje, u spoljašnjem gradu su se nalazile konjušnice, krčme, ekonomske zgrade za smeštaj hrane, groblja, ali i voćnjaci, žitna polja, vrtovi, bašte…

Tvrđava je bila opkopana dubokim kanalima. Za ulaz u tvrđavu bila je samo jedna kapija sa pokretnim mostom iznad opkopa.

Prema izveštaju austrijskog vojnog stručnjaka iz onoga doba, zbog svog prirodnog položaja i načina gradnje, Bečkerečka tvrđava je bila skoro neosvojiva. Ispostavilo se međutim, da je i ovo utvrđenje bilo osvojivo, ali predajom branilaca tvrđave i grada.

Naime, kada je turski sultan Sulejman Veličanstveni odlučio da zauzme Potisje i Banat, naredio je rumelijskom beglerbegu Mehmed Paši Sokoloviću da povede veliku tursku silu i osvoji ove prostore. Početkom septembra 1551. godine iz Petrovaradina krenula je turska vojska ka Banatu. Najpre je osvojen utvrđeni grad Bečej, koji je razoren, a posada koja ga je branila pobijena. Meštani naselja Arača, u blizini Bečeja, da ne bi stradali kao Bečejci, sami su se predali Turcima.

Nakon toga Mehmed Paša povede svoju vojsku na Bečkerek i 24. septembra 1551. godine počne da napada Bečkerečku tvrđavu. Uvidevši da se velikoj i moćnoj turskoj vojsci ne mogu suprostaviti, posada tvrđave se predala. Bečkerečka tvrđava je već sledećeg dana, 25. septembra 1551. godine, pala pod tursku vlast. Osvajanjem Temišvara iste godine, ceo Banat je prešao pod tursku vlast. Turci će vladati Banatom sve do požarevačkog mira 1718. godine, punih 167 godina.

Za portal zrenjaninski.com piše istoričarka Nada Boroš