PROZOR U PROŠLOST: Ugledni Velikobečkerečanin dr Emil Gavrila

U godini kada se obeležava stogodišnjica Velikog rata, prisajedinjenje Vojvodine Srbiji i oslobođenje našeg grada 1918. godine, ne može se izostaviti veliko i značajno ime toga doba, dr Emila Gavrila.

On je kao radikalski prvak i prijatelj Jaše Tomića, advokat, političar i pisac, doprineo razvoju političkih događaja koji su obeležili početak veka na ovim prostorima.

Rođen je 1861. godine u Velikom Bečkereku, u cincarskoj porodici, u ulici koja od 2002. godine nosi njegovo ime. U rodnom gradu završio je osnovnu školu i gimnaziju, a prava i filozofiju je studirao u više evropskih gradova: Beču, Bonu, Budimpešti, Minhenu, Berlinu i Parizu. Nakon završenih studija, vraća se u svoj rodni grad gde otvara advokatsku kancelariju.

Kao advokat bio je veoma angažovan i stručan za političke parnice, u kojima je najčešće branio i zastupao predstavnike naroda, koji su se u monarhiji borili za nacionalnu, versku i prosvetnu slobodu i samostalnost. Zbog toga je i branio, zajedno sa rumunskim i slovačkim advokatima, osamnaest najpoznatijih rumunskih prvaka optuženih za veleizdaju, u Klauzenburgu, u Erdelju. Oni su oslobođeni opštom amnestijom.

Pored svoje političke borbe na nacionalnom, verskom i prosvetnom polju za pravedniji položaj svih naroda u monarhiji, on je želeo da obrazuje i informiše naš narod u Velikom Bečekereku koji do tada nije imao glasilo na maternjem jeziku, mada su u gradu uveliko izlazili listovi na nemčkom i mađarskom jeziku. Zbog toga on zajedno sa prijateljima i saradnicima Jaše Tomića pokreće nedeljnik „Glas“. Prvi broj lista izašao je 5. januara 1887. godine, uoči Božića, kada narod ima više vremena za odmor i čitanje. Međutim, zbog političkih tekstova i ideja, list je iste godine i ukinut.

Ugledan i uvažen, Gavrila biva izabran za poslanika Srpskog crkvenog sabora, koji je održan u Sremskim Karlovcima 1892. godine. Tri godine kasnije, 1895. pokušao je da zajedno sa Rumunima i Slovacima organizuje Kongres narodnosti u Budimpešti, kako bi sprečili uvođenje Zakona o građanskom braku i matičnim knjigama, odnosno mađarizaciju svih drugih naroda. Ovaj pokušaj nije uspeo, jer su zakoni usvojeni s jeseni iste godine.

Svoju nacionalnu misiju, ovaj ugledni Velikobečkerečanin nastavio je 1896. godine u Bosni i Hercegovini, odnosno u Sarajevu. Tamo je sarađivao sa bosanskim Srbima boreći se za njihova verska i nacionalna prava. Pred samu aneksiju Bosne i Hercegovine pokrenuo je list „Naša riječ“, u kojem je iznosio agrarna i nacionalna pitanja bosanskih Srba.

Jedno vreme boravio je i u Budimpešti, gde je 1901. godine postavljen za pravnog zastupnika Srpskog generalnog konzula. Sa tog mesta sarađivao je srpskim listovima koji su izlazili na tom prostoru, ali i sa mnogobrojnim stranim listovima, sa uvek istom temom, nacionalnim i verskim slobodama.

Zbog optužbe da je sarađivao u pripremi sarajevskog atentata, zajedno sa suprugom Olgom interniran je iz Bosne. U internaciji je ostao sve do oslobođenja 1918.

Nakon toga se vraća u Veliki Bečkerek, svoj rodni grad, i sa velikom snagom i žarom učestvuje u javnom i političkom životu grada. Već 1918. godine izabran je za počasnog predsednika Srpskog narodnog odbora, a novembra iste godine postaje član Narodne skuštine u Novom Sadu, koja je 25. novembra 1918. godine proglasila prisajedinjenje Baranje, Banata i Bačke Kraljevini Srbiji.

Težeći da u novoj državi, Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca, izbori što bolji položaj za svoj Banat, postavljen je 1920. za velikog župana Torontalske županije. U tom cilju zalagao se za dogovor Srba, Hrvata i Slovenaca oko formiranja nove državne tvorevine.

Kasnije, 1931. godine, imenovan je za senatora Kraljevine Jugoslavije, i na toj dužnosti ostaje do smrti. Umro je iznenada, na odmoru, u Rogaškoj Slatini 27. jula 1933. Sahranjen je u Velikom Bečekereku.

Nada Boroš