PROZOR U PROŠLOST: Sve što niste znali o Elemiru, najuspešnijem selu

Ovih dana Elemir je dobio prestižnu nagradu za najuspešnije selo Srbije u 2018. godini. Nagrada je dodeljena u okviru manifestacije „Susreti sela Srbije“, koju organizuje Kulturno – prosvetna zajednica. U kategoriji sela od 3.000 do 5.000 stanovnika Elemir je apsolutni pobednik za 2018. godinu.

Ova nagrada iznenadila je deo žitelja sela, jer su se mnogi upitali zašto je baš Elemiru pripalo ovo značajno priznanje. Međutim, kada se zaviri u dalju i bližu prošlost ovog velikog srednjobanatskog sela, nedoumice sigurno nestaju.

Kako i kada je nastalo naselje Elemir?

Nastanak Elemira na sadašnjem potezu vezuje se za ime despota Stefana Lazarevića (1377 – 1427) koji je početkom XV veka kao vazal ugarskog kralja Žigmunda (1387 – 1437) dobio posede severno od Save i Dunava, pa i Banat, sa gradovima Bečkerek i Novi Bečej.

Plašeći se turske odmazde, zajedno sa Despotom, svoja ognjišta napustio je i veliki broj srpskog življa. Manji deo novopridošlih Srba, uglavnom zanatlija i trgovaca, ostao je u gradovima, dok se veći deo stanovništva naselio po okolini Bečkereka.

Tako se i jedan broj novopridošlih Srba naselio severozapadno od naselja Bečkerek, na prostoru današnjeg Elemira. Prvo naselje bilo je izgrađeno iznad obale reke Tise. U to vreme Tisa je dopirala sve do zapadnog oboda današnjeg sela, gde je depresija zemljišta i danas veoma uočljiva. Baveći se ribolovom, manje stočarstvom i zemljoradnjom, žitelji starog Elemira obezbeđivali su sebi egzistenciju. Na samoj obali reke, uz naselje, podigli su crkvu i groblje.

Zbog čestih poplava i urušavanja zemljišta, početkom 19. veka selo se povlači ka istoku, na današem mestu, gde se planski izgrađuju nove, ušorene ulice. U centru naselja podignuta je 1806. godine nova crkva posvećena Preobraženju Gospodnjem.

Krivudava ulica, međutim, kod stare crkve, na staroj obali reke Tise, ostala je nepromenjena. I danas, „Tegara“, kako se zove ovaj deo sela, podseća svojim nepravilnim izgledom na prve sokake Elemira. Na mestu stare crkve stoji veliki drveni krst.

Sve do kraja XVIII veka u selu su živeli Srbi

Međutim, od 1785. godine južni deo sela naseljavaju Nemci. Njih je naselio spahija Isak Kiš koji je 1781. kupio veliki kompleks komorske  zemlje u Elemiru. Na svom posedu izgradio je veliki dvorac, kaštel, u kojem su se tokom XIX veka održavale zabave i značajna kulturna i sportska zbivanja. Porušen je 1936. od strane banaka, radi naplate duga poslednjih vlasnika. Na svom imanju 1847. vlastelin Kiš je podigao katoličku crkvu, posvećenu Svetom Avgustinu, u kojoj se i danas povremeno održava služba.

Nemačko stanovništvo je selo napustilo 1945. godine.

Na mestu iseljenog nemačkog stanovništva doseljeni su Srbi, uglavnom iz okoline Bosanskog Petrovca. Oni zajedno sa starosedeocima i novopridošlim izbeglim srpskim stanovništvom iz devedesetih godina prošlog veka čine današnje stanovništvo Elemira. Prema poslednjem popisu, u Elemiru živi oko 4.400 stanovnika.

Elemirci su posebno ponosni na svoju dugu školsku tradiciju, od 266 godina, jer prvi pisani dokument o školi datira iz 1752. godine. Današnja škola je savremena prosvetna ustanova koja je opremljena savremenim učilima, fiskulturnom salom, kabinetima. Zajedno sa isturenim odeljenjem u Tarašu, škola „Svetozar Marković Toza“ broji  preko 500 učenika. Pored zabavišta, koje kao i škola ima dugu tradiciju, od pre godinu dana radi i vrtić u savremenoj, novoizgrađenoj zgradi.

U ataru naselja pronađena nafta

Svoj ekonomski procvat Elemir doživljava krajem pedesetih godina prošlog veka, kada je u ataru naselja pronađena nafta.

Na utrinama i pašnjacima počeli su nicati tornjevi i druga naftna postrojenja koja su omogućila da se veliki broj Elemiraca zaposli u njima, a renta koju su plaćali da unapredi selo. Izgradnja petrohemijskog postrojenja, fabrike kaučuka, 80-tih godina prošlog veka, omogućila je Elemircima nova, dobro plaćena radna mesta.

U tom periodu u Elemiru je bilo zaposleno oko 3.000 radnika, od toga oko 1.500 meštana, u vrlo jakim i uspešnim firmama.

Pored toga, veliki prihod Elemirci ostvaruju od seoskog samodoprinosa, za koji godinama unazad svi zaposleni izdvajaju sopstvena sredstva.

Zahvaljujući ostvarenim prihodima, u selu su asfaltirane sve, i najmanje ulice, urađeni su trotoari, ulična rasveta, zasađeni drvoredi i zelene površine. Vodovodna mreža, može se reći da je već zastarela jer je izgrađena krajem šezdesetih godina. Zbog, nažalost, nekvalitetne vode u vodovodnoj mreži, izgrađena je najpre jedna, a ove godine i druga eko česma u selu. Izgradnja kanalizacione mreže je u toku, očekuje se da će i taj posao uskoro biti završen. Onda će Elemir imati potpunu komunalnu infrastrukturu.

Elemir je i selo sporta

Elemir ima veliku sportsku tradiciju, koja se najviše manifestuje preko klubova – fudbalskog, košarkaškog, rukometnog. Sve ove sportske aktivnosti obavljaju se na savremeno uređenom, opremljenom i osvetljenom sportskom centru. Mora se napomenuti da sledeće, 2019. godine, Fudbalski klub Naftagas obeležava sto godina od osnivanja.

Ove 2018. godine u selu je izgrađen teniski teren, za koji se može reći da je samo obnovljen, jer je prvi teniski teren u Elemiru bio izgrađen još 1807. godine.

Vredno je napomenuti da je u Elemiru najmasovniji sport posle fudbala, šah. Šah klub ovog sela takmiči se u prvoj saveznoj ligi Srbije.

Pre par godina i ljubitelji „boćanja“ dobili su svoj teren, te se u selu upražnjava i ovaj, za ovu banatsku sredinu, doskora nepoznat sport.

U selu su vrlo uspešno zastupljeni i borilački sportovi, kojima je posvećen deo elemirske omladine.

Elemir je selo kulture i tradicije

Kulturna manifestacija „Bal u Elemiru – Sremčevi dani“ ustanovljena je u čast Stevana Sremca, našeg velikog komediografa, koji je više puta boravio kod svojih rođaka u Elemiru. U sećanju na dane provedene u ovom selu napisao je spev „Bal u Elemiru“. Srž ove manifestacije, pored bogatog kulturno – umetničkog programa, jeste književni konkurs koji svake godine raspisuje Mesna zajednica Elemir i Organizacioni odbor maniifestacije za književna dela humorističko – satiričnog žanra.

Svakako da pažnju zavređuje i kulturno – umetnički ansambl u kome su zastupljeni igrači i pevači svih uzrasta, a koji uspešno predstavljaju Elemir na svojim mnogobrojnim nastupima u zemlji i inostranstvu.

Udruženje žena Elemir svojim radom čuva od zaborava rukotvorine, običaje i tradiciju ovog sela.

Ima još mnogo podataka koje nismo u ovom tekstu uspeli da iznesemo, ali i ono što smo izneli svedoči da ovo srednjobanatsko selo zavređuje zvanje najuspešnijeg sela Srbije, ne samo u 2018. godini.

Nada Boroš