PROZOR U PROŠLOST: Prikaz ličnog fonda Todora Manojlovića

Todor Manojlović (1883 – 1968), književnik, pesnik, književni i likovni kritičar, teoretičar, dramski pisac, prevodilac, koji je deo života proživeo u evropskim prestonicama kulture – Rimu, Veneciji, Firenci, Bazelu, sklapao prijateljstva sa najpoznatijim ondašnjim piscima, slikarima, umetničkim stvaraocima, ostavio je iza sebe veliki broj pisanih dokumenata.

Dve godine nakon smrti Todora, Toše, Todoša, kako su ga zvali prijatelji, 1970. godine njegova sestra Vera Putić, koja je sa njim živela u zajedničkom domaćinstvu, na inicijativu profesora i književnika Luke Hajdukovića, predala je pisanu zaostavštinu svoga brata Istorijskom arhivu Zrenjanin.

Od prispelih dokumenata formiran je Lični fond Todora Manojlovića, koji je svrstan u najznačajnije lične fondove.

Pisana dokumenta smeštena su u 11 arhivskih kutija. Radi lakšeg korišćenja, građa je razvrstana na pet jezika, na kojima je pisao i stvarao ovaj erudita: srpskom, mađarskom, nemačkom, italijanskom i francuskom. Spisi su, zatim, podeljeni na lična dokumenta, imovinsko – pravna dokumenta i dokumenta delatnosti.

Od ličnih dokumenata svakako da su najznačajnija: krštenica, Povelja Udruženja književnika Srbije za životno delo, legitimacija Saveza književnika Jugoslavije, a od imovinsko – pravnih spisa u fondu se nalazi, između ostalog, zahvalnica temišvarskog trgovca Nandora Kolarića, potrošačke kartice, priznanice dužnika…

Najznačajniji spisi u ovom fondu su dokumenta delatnosti, jer se odnose na stvaralački opus Todora Manojlovića. Ona su podeljena onako kako ih je stvaralac i stvarao: na drame, pesme, rasprave i eseje, novele, zapise, prevode, dnevnike, članke…

Drame Nahod Simeon, Fragment komedija, zbirke pesama Čovek usred nečovečnosti, Pesme mog dvojnika, pesme Sećanje na Krf, Majsko veče na Terazijama, samo su manji deo nasumice odabranih naslova, od pohranjenih stvaralačkih dokumenata u fondu. Vredno je napomenuti da se u fondu čuva i piščev dnevnik, pisan na francuskom jeziku.

Najbrojniji spisi odnose se na rasprave, eseje, prkaze kojih je u fondu oko sedamdeset. U njima je pisao o Hajnrihu Hajneu, Endre Adiju, Branku Radičeviću, Hitleru, o beogradskim pozorišnim predstavama i glumcima, o predstavama u zrenjaninskom pozorištu „Toša Jovanović“, o Sterijinom pozorju…

Značajan broj dokumenata su prevodi i prepiska koju je vodio sa mnogobrojnim pijateljima i poznanicima, ali i lična pisma upućena sestri i prijateljima.

Mnogobrojne skice, crteži, zapisi, koncepti na papirićima, notesima i na rubovima svezaka, fotografije, razglednice sa putovanja, čine vredan deo ovog fonda.

Lični fond Todora Manojlovića je sređen i dostupan javnosti za izučavanje i korišćenje.

U cilju obeležavanja imena i dela ovog stvaraoca i utemeljivača moderne srpske drame, pri biblioteci „Žarko Zrenjanin“ osnovan je 1991. godine nagradni fond „Todor Manojlović“ za moderan umetnički senzibilitet, koja se jednom godišnje, na dan njegovog rođenja 17. marta, dodeljuje odabranim umetničkim stvaraocima različitog žanra.

Nada Boroš