NA DANAŠNJI DAN UMRO JEDAN OD NAJVEĆIH DOBROTVORA

Redakcija BKTVNews za vas je izdvojila najzanimljivije činjenice i događaje koji su obeležili današnji dan.

UMRO SRPSKI DOBROTVOR ILIJA M. KOLARAC

Srpski dobrotvor Ilija Milosavljević Kolarac umro je na današnji dan, 1878. godine.

Rodio se 1800. godine u selu Kolarima, kod Smedereva, a kasnije je dobio nadimak Kolarac po mestu rođenja. U svom selu učio je osnovnu školu, a zatim je u Vršcu radio u trgovini i učio trgovački posao. Iz Vršca se 1817. preselio u Beograd, gde je postao trgovački kalfa. Tu se i oženio Sinđelijom, kćerkom trgovca Milutina Radovanovića, kod koga je radio.

Svoju prvu radnju otvorio je u današnjoj Dubrovačkoj ulici. Iz Beograda odlazi za Pančevo 1828. i trguje žitricama i svinjama. Svoje interesovanje za književnost i prosvetu iskazuje time što, zajedno sa ženom, 1854. postaje član Matice srpske. Istovremeno daje novac za štampu „Grofa od Monte Hrista“ Aleksandra Dime, u prevodu Milana D. Rašića.

Od 1854. finansira objavljivanje domaćih i prevedenih literarnih dela, a godine 1861. ustanovio je Fond za pomaganje i nagrađivanje srpskih književnika. Od 1875. on prerasta u Književni fond s kapitalom od 10.000 dukata.

Posle Sinđelijine smrti, 1856. godine, vratio se u Beograd, gde je trgovao solju i šalitrom. Ispod Varoškapije, u današnjoj Pop Lukinoj ulici, kupio je zemljište i sagradio kuću. Drugu kuću podigao je na Stambolkapiji, današnjem Trgu Republike. Zajedno sa vojvodom Tomom Vučićem 1857. osnovao je Fond za pominjanje onih koji su izginuli za otadžbinu. Novac iz fonda trošen je na pomene poginulima u borbama za oslobođenje od turske vlasti.

Na poziv Svetozara Miletića, 1861, dao je prilog za osnivanje Srpske pravne akademije u Novom Sadu, a ovim sredstvima upravljala je Matica srpska.

Sav imetak zaveštao za prosvećivanje srpskog naroda. Bio je savetnik kneza Mihaila Obrenovića za finansijska pitanja. Celokupnu imovinu zaveštao je srpskom narodu. Testamentom je odredio: „Da se od svega imanja obrazuje Fond iz koga će se vremenom imati podići srpski univerzitet“. Današnje reprezentativno zdanje „Zadužbine Ilije Milosavljevića Kolarca – Kolarčevog narodnog univerziteta“ podignuto je 1932. godine.

Od 13. aprila 2013. godine Zadužbina Ilije M. Kolarca dobila je status ustanove kulture od nacionalnog značaja.

U BEOGRADU ZASIJALA PRVA SIJALICA

U Beogradu je 1893. godine počela da radi prva javna električna centrala. Bila je to termocentrala jednosmerne struje i osvetljavala je gradsko jezgro današnjeg Beograda.

Prvenstveno su osvetljavane ulice ali je korišćena i za rad tramvaja. Među najzaslužnijima za njen nastanak bio je njen konstrukor profesor Ðorđe Stanojević, profesor Velike škole, rektor Beogradskog univerziteta i pionir elektrifikacije u Srbiji.

Znanja i iskustva koja je sticao po svetu, donosio je i prenosio po Srbiji. Zaslužan je za uvođenje prvog električnog osvetljenja u Beograd i tadašnju Srbiju, krajem osamdesetih godina 19. veka, umesto gasnog osvetljenja koji se ranije primenjivao. Beograd je tako postao jedna od prvih prestonica Evrope sa potpuno električnim osvetljenjem.

Izučavao je mogućnosti izgradnje električnih centrala u Srbiji, a naročito korišćenja vodenih tokova u tu svrhu.

Neke od prvih hidroelektrana u Srbiji, kao što su Užice na Đetinji, Vučje na Vučjanci, Niš na Nišavi, Veliko Gradište na Peku, Vlasotince na Vlasini, Ivanjica na Moravici i Zaječar na Timoku, postoje zahvaljujući Đorđu Stanojeviću.

Spomenik Đorđu Stanojeviću nalazi se u Masarikovoj ulici, u Beogradu.

PREMINULA PRVA ŽENA RATNI PILOT U JUGOSLAVIJI

Umrla je prva žena ratni pilot u Jugoslaviji, Marija Draženović Đorđević koja je u sastavu 113. lovačkog puka učestvovala u Drugom svetskom ratu u borbama na Sremskom frontu 1945. Letački ispit je položila 1939. kada je imala 15 godina.

Dobrovoljno je stupila u Ratno vazduhoplovstvo 10. novembra 1944. i bila je raspoređena u 113. lovački puk u Pančevu. Nakon dopunske obuke bila je pilot za vezu. Dobila je više odlikovanja i društvenih priznanja.

Umrla je u Beogradu 6. oktobra 1990. godine.

SA FILMSKOG PLATNA SE PRVI PUT ČUO GLAS

U filmu „Pevač džeza“ s glumcem Alom Džonsonom, koji je premijerno prikazan u Los Anđelesu 1927. godine, prvi put se čuo glas glumca, što je označilo početak ere zvučnog filma.

Džonson je imao privilegiju da u filmu izgovori rečenicu „Sačekajte, sačekajte, još niste čuli sve“. Godinu dana kasnije je snimljen prvi potpuno zvučni film pod nazivom „Svetla Njujorka“.

I DESET GODINA NAKON SMRTI, SVI I DALJE SLUŠAMO NJEGOVE PESME

Na današnji dan 2007. u 51. godini umro je Laza Ristovski, muzičar i kompozitor. Svirao je u grupama „Smak“ i „Bijelo dugme“, u dva navrata, i predstavnik je generacije koja je obeležila rok scenu nekadašnje Jugoslavije.

U oktobru 1976. godine na nagovor Gorana Bregovića prešao je iz Smaka u Bijelo dugme, a ta vest odjeknula je poput bombe. Komponovao je muziku za više domaćih filmova, od kojih su najpoznatiji „Lazar“, „Sveto mesto“, „Paket aranžman“, „Lepa sela, lepo gore“, „Nečista krv“…

Sarađivao je na albumima mnogih poznatih domaćih izvođača, kao i sa nekim stranim, a radio je i na povratničkoj turneji Bijelog dugmeta, 2005. godine.

NAPOMENA: Ovaj tekst objavljujemo u sklopu saradnje između portala BKTVnews i informativnog portala zrenjaninski.com