Ko su sve počasni građani Zrenjanina: Priznanje poslednji put dodeljeno pre tri decenije

Dugo se smatralo da ovaj banatski grad ima osam počasnih građana, ali je zrenjaninski istoričar Filip Krčmar, autor knjige „Počasni građani Velikog Bečkereka, Petrovgrada i Zrenjanina (1858 – 1994)“, utvrdio da ih ima tri više i da je prva takva titula dodeljena sredinom 19. veka.

Sve donedavno za prvog počasnog građanina smatrao se mađarski kniževnik Jokai Mor, kome je titula dodeljena 1893. godine. Onda su slučajno otkriveni počasni građani koji su sredinom 19. veka zauzimali važna mesta u javnoj upravi tadašnjeg Velikog Bečkereka.

PROČITAJTE JOŠ: FOTO: Ćele-kula – zastrašujući spomenik koji pojačava želju za slobodom

Među njima je bio i sreski upravnik Georg fon Emanuel, kome je Veliki Bečkerek titulu dodelio 1858. godine, u znak zahvalnosti za doprinos izgradnji bolnice. Povelju o tome Krčmar je slučajno pronašao i to je bio povod da napiše knjigu o 11 počasnih građana Zrenjanina, od kojih je većina zaboravljena.

Na zvaničnom sajtu Grada Zrenjanina prvi na spisku počasnih građana je Jokai Mor, mađarski književnik, romansijer, dramski pisac, nacionalno orijentisani političar i dugogodišnji član mađarskog parlamenta. Bio je izuzetno plodan pisac, napisao je više od sto romana i hiljadu kratkih priča, zastupljenih u više od 300 zbirki i prevođen je na 25 jezika. Na njegovo stvaralaštvo uticalo je i dugogodišnje poznanstvo sa najvećim mađarskim pesnikom Šandorom Petefijem. Nakon revolucije 1848. godine otišao je iz Mađarske u Austriju, da bi se vratio 19 godina kasnije i postao aktivan i u političkom životu. Za počasnog građanina Velikog Bečkereka proglašen je 1893. godine.

Počasni građanin je i Mihajlo Pupin, fizičar, pronalazač, naučnik svetskog glasa, profesor na Univerzitetu Kolumbija, nosilac jugoslovenskog odlikovanja „Beli orao“ prvog reda, počasni konzul Srbije u SAD i dobitnik Pulicerove nagrade za autobiografsko književno delo „Od pašnjaka do naučenjaka“. Za počasnog građanina Velikog Bečkereka proglašen je 1921. godine. Mnogi istoričari smatraju da je Mihajlo Pupin jedini počasni građanin Zrenjanina koji je uspeo da odoli svim ideološkim i političkim promenama i kome se nisu rušili spomenici i menjali nazivi ulica.

Za počasnog građanina Velikog Bečkereka 1933. godine je proglašen Eduard Erio, čije ime i danas nosi jedna gradska ulica. Erio je bio francuski državnik, predsednik Vlade Republike Francuske u tri mandata, ministar inostranih poslova, predsednik Parlamenta i predvodnik Radikal-socijalističke partije od 1919. do 1955. godine. Bavio se i književnošću, pa je još 1931. objavio knjigu „Sjedinjene evropske države“, ukazujući na ideju evropskog ujedinjenja. Drugi svetski rat proveo je u nemačkom zarobljeništvu, a posle rata nastavio je da se bavi politikom i državničkim poslovima. Posle Prvog svetskog rata i bliskog savezništva Srbije i Francuske, postao je jedan od najpopularnijih svetskih političara na ovim prostorima.

Na zvaničnom gradskom sajtu navedene su dve ličnosti koje su titulu počasnog građanina ponele 1936. godine, u vreme dok se grad zvao Petrovgrad. To su general i političar, predsednik Vlade Kraljevine Jugoslavije, ministar vojske i mornarice Petar Živković i ekonomista, profesor Univerziteta i političar, predsednik Vlade Kraljevine Jugoslavije Milan Stojadinović.

Međutim, istoričar Filip Krčmar je prilikom promocije svoje knjige kazao da se dugo verovalo da su počasni građani bili čuveni slikar Uroš Predić i Milan Stojadinović, ali da oni to nisu bili. Kako je rekao, nema utemeljenja u poznatim i dostupnim dokumentima da su imali status počasnih građana.

Za počasnog građanina Zrenjanina 1962. godine proglašen je Josip Broz Tito, vođa partizanskog pokreta u Drugom svetskom ratu i predsednik Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije (SFRJ). Lider koji je nakon rata zauzeo ključne državne i političke položaje i vladao Jugoslavijom punih 35 godina, balansirajući između istočnog i zapadnog političkog bloka, 1961. godine je postao jedan od osnivača i najuticajniji državnik Pokreta nesvrstanosti. Godine 1974. izabran je za doživotnog predsednika SFRJ i Saveza komunista Jugoslavije.

PROČITAJTE JOŠ: Ko je bio dr Vasa Savić: Ugledni lekar iz Perleza počinio samoubistvo skokom sa četvrtog sprata

Još jedna istorijska ličnost koja se vezuje za vreme partizana i komunizma ponela je zvanje počasnog građanina Zrenjanina, i to 1981. godine. Bio je to Jovan Veselinov Žarko, narodni heroj SFRJ, društveno-politički radnik, nosilac Partizanske spomenice 1941. godine, učesnik Drugog svetskog rata i vođa oružane borbe naroda Srema. Posle oslobođenja zemlje obavljao je najodgovornije državne i funkcije u Savezu komunista Jugoslavije, a ordenom narodnog heroja Jugoslavije odlikovan je 1952. godine.

Poslednji koji je proglašen za počasnog građanina, tačno pre tri decenije, bio je Dragoslav Avramović. Avramović je bio doktor ekonomskih nauka, guverner Narodne banke Jugoslavije, dopisni član Srpske akademije nauka i umetnosti i tvorac antiinflacionog programa 1994. godine. Zahvaljujući tom njegovom programu zaustavljena je hiperinflacija u Jugoslaviji, jedna od najvećih do tada zabeleženih u svetskoj ekonomiji.